İstanbul’un devasa nüfusuna paralel olarak her gün devasa boyutlarda çöp ortaya çıkıyor. Bu çöplerin toplanması gibi, toplanan çöplerin geri dönüşüm yolu ile kazanılması başlı başına büyük bir iş. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma Kontrol Daire Başkanlığı Atık Yönetimi Müdürlüğü Avrupa Yakası Tesisler Şefi Filiz Kara sorularımızı yanıtladı. Hem geri dönüşüm tesislerinde verilen büyük çabayı hem de bu çabanın çevreye ve ekonomiye yaptığı katkıyı anlattı.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin şu an içinde bulunduğumuz geri dönüşüm tesisi tam olarak nasıl bir görev üstleniyor?

Bulunduğumuz bu tesisler çöplük değil; dönüşüm alanları. Burada yediğiniz salata ya da içtiğiniz çayın posasının dönüştürülmesi sonucunda elektrik üretiliyor. Her gün İstanbul genelinden gelen 19 bin ton çöp depolanarak bertaraf ediliyor. Bu sırada açığa çıkan metan gazı maksimum değerlendirme sağlanarak elektrik enerjisine dönüştürülüyor. Üretilen bu elektrik aylık 300 bin hanenin, yani 800 bin insanın enerji ihtiyacını karşılayacak kapasitede.

Atıkların buraya gelme süreci nasıl oluyor?

Atıklar, kaynağından ilçe belediyeleri tarafından toplanıyor. Ardından belediyemize ait atık aktarma istasyonlarına getiriliyor. Aktarma istasyonlarına getirilen atıklar daha büyük kapasiteli araçlara yüklenerek düzenli depolama alanlarına transfer ediliyor. Bu şekilde hem trafik yükü azaltılıyor hem maliyetler azaltılıyor hem de atmosfere salınan karbon emisyonu azaltılıyor.

Sadece evsel atıklar mı bu tesiste bertaraf ediliyor? Kompost ve geri kazanım tesisinde nasıl bir çalışma gerçekleştiriliyor?

Bu tesisler içerisinde tıbbi atıklar da bertaraf ediliyor. İstanbul genelinde oluşan günlük 85 ton tıbbi atık bu tesislerde önce sterilize ediliyor sonra bertaraf alanında depolanıyor. Patolojik atıklar ise yakılarak bertaraf ediliyor. İstanbul hastanelerinden günlük 24 ton patolojik atık çıkıyor.

Bir günde oluşan 19 bin ton çöpün bin tonu kompost ve geri kazanım tesislerine gönderiliyor. Kompost ve geri kazanım tesisinde, organik atıklar ayrıştırılıyor. Fermantasyona tabi tutularak bu organik atıklardan kompost elde ediliyor. Yani gübre elde ediliyor. Bu şekilde yıllık 18 bin 500 ton gübre elde ediliyor. Bunlar İstanbul genelinde park ve bahçelerde toprak iyileştirici malzeme olarak kullanılıyor. Yine bu tesiste, atığın fermantasyona gitmeyen kısmı, mekanik olarak ayrıştırılarak geri kazanımı sağlanıyor. Bunlar da ikincil hammadde olarak piyasaya satılıyor. Böylece ekonomiye kazandırılmış oluyor. 2017’de 4500 ton malzeme geri kazanıldı.

Geri dönüşüm ve ekonomiye katkı anlamında yeni çalışmalarınız var mı?

Kompost tesisi ve geri kazanım tesisiyle entegre olarak, biyometan tesisi inşaatı sürüyor. İstanbul genelindeki catering firmaları, yemekhaneler, üniversiteler gibi yerlerden çıkan yemek atıkları bu tesiste toplanarak işlenip biyogaz üretilecek. Bu biyogaz tesisinde üretilen elektrik enerjisi ile ekonomiye katkı sağlanacak. Onun hemen yanında yakma tesisi inşaatı da devam ediyor. Yakma tesisine direkt 3 bin ton evsel atık yönlendirilebilecek. Bu yakma neticesinde de 78 megavat saat enerji üretimi gerçekleştirilecek. Yaklaşık 1.5 milyon kişinin elektrik ihtiyacı karşılanacak.

Yeni projeniz olan akıllı otomatlar hakkında bilgi verebilir misiniz?

Akıllı otomatlar, alüminyum ve pet şişeler karşılığında İstanbul kartlara kredi yüklemesi yapıyor. Bu otomatlar, pilot olarak şimdilik 100 adet düşünüldü. Bunun 10 tanesi metro istasyonlarına, 90 tanesi de okullara konacak. Burada amaç özellikle ilköğretim sürecindeki çocukların çevre bilinci kazanması. Şu an için iki tane otomat İTÜ Maslak metro istasyonuna yerleştirildi. Bir tanesi de Şişhane’deki metro istasyonunda.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi olarak “Sıfır Atık Projesi” kapsamında ne gibi çalışmalar yapıyorsunuz?

Sıfır Atık Projesi kapsamında İstanbul Büyükşehir Belediyesi de kendi bünyesinde çıkan kurumsal atıklarını bütün hizmet binalarından geri dönüşüm kutularıyla ayrı toplayarak kompost geri kazanım tesisine gönderiyor. Orada geri kazanım oluyor. Ana hizmet binamızda küçük ölçekte kompost makinesi var. Yemekhaneden çıkan yiyecek atıkları orada komposta dönüştürüyor. Yine elektrik-elektronik atıkların kullanılabilir kısımları birleştirilerek ihtiyacı olan okullara, öğrencilere bağışlanıyor. Belediyemiz, ilçe belediyeleriyle koordineli halde çalışarak projeye katkı sağlıyor.

Geri dönüşüm konusunda bu şehirde yaşayan insanlar size nasıl bir katkı sunabilir?

Halkımızın bu bilincin farkına varması çok önemli. Tesislerimize gelmeden bu atıkların kaynağında ayrıştırılması gerekiyor. Atıkların en azından organik atıklar ve ambalaj atıkları şeklinde ikiye ayrılması bizim için yeterli bir ayrıştırma aslında. Bu halkımız tarafından yapılırsa, işin büyük kısmı çözülmüş olur zaten. Günlük 19 bin ton çöp, 5 bin tona iner. Bunun yöneltilmesi de ekonomik kazancı da fazla olur. Çünkü evsel atıklar, diğer atıklarla karıştığında hem ayrıştırma işi zorlaşıyor hem de geri dönüşümle elde edilen ekonomik değer düşüyor.