Türklerin Mehteranla tanışması 8. Yüzyıla dayanıyor. Orhun kitabelerinde, Tuğ takımı Mehteranın atası olarak kabul ediliyor.

Kaşgarlı Mahmut, Divan-ı Lügat-it Türk eserinde hakanın huzurunda nevbet vurulduğu anlatılırdı.

Türklerin, diğer dünya milletlerinden farklı özelliklere sahip bir müzik topluluğu vardır.

Bu topluluğa “mehter”, yaptığı müziğe de “mehter müziği” denir.

“Bulut kükredi, vurdu nevbet tuğ,
Şimşek çaktı çekti Hakan Tuğ’unu”
diyen Türkler, İç Asya’dan Anadolu’ya egemenliklerini bu şekilde taşımışlardı.

Osman Gazi ayakta dinledi

Egemenlik simgesi davul, bayrak ve tuğ töresi, Türkler aracılığıyla tüm İslam alemine yayılmıştı.

Nevbet geleneği Karahanlılar’dan Selçukluklar’a, İlhanlılardan Memlüklülere ve Osmanlılar’a kadar devam etmişti.
Kayı boyundan Osman Bey’e, Anadolu Selçuklu hükümdarı tarafından bağımsızlık fermanıyla beraber hakimiyet sembolü olarak tuğ ve davul verilmişti.

Osman Gazi’nin, mehtere hürmeten ayakta dinlemesi, köklü bir mehter geleneğinin temelini atmıştı.

Mehter, ordunun önünde yürür; savaşı yönlendirirdi.

Enerjisiyle, düşmanı bunaltır, yeri göğü inletir, yiğitleri coştururdu…

Evliya Çelebi-Seyahatname’sinde mehter birliğinden şöyle bahsediyor:

 “Köslerin her biri bir hamam kubbesi kadar gelir. 

Bayram gecelerinde bayram günlerinde çalınır. Sedası gök gibi gürler.” 

(Evliya Çelebi-Seyahatname)

Önemli besteciler Osmanlı Mehter’inden etkilenmişti.

Mehter müziği, makamsal olarak klasik müzik özelliği taşır ve 24 sesten meydana gelen bir ses sistemine sahiptir.

Türklerin ihtişamını asırlar boyu seslendiren mehter, 18. Yy’dan itibaren esnafa dek yaygınlaşmış ve kuruluş amacından uzaklaşmaya başlamıştı.

81 yıl sürecek sessizlik hakim olmuştu

2. Mahmut tarafından 1826 yılında kapatılan yeniçeri ocağıyla birlikte, bu ocağa bağlı olarak faaliyet sürdüren mehterde kapatılmıştı.

Mehteran kapatıldıktan sonra Avrupai tarzda bandolar kurulmuş, 1831’de Muzıka-ı Hümayun açılarak, Mehter, 81 yıl sürecek bir sessizliğe bürünmüştü.

Kıyafetler Osmanlı kültüründen esinlenilmiştir

Mehteran birliği, kılık, kıyafet ve müzik aletleri yönünden 18. Yy Osmanlı dönemini temsil eder.

Mehter bünyesinde, mehter müziğini icra eden müzisyenlerle birlikte yeniçerilerden oluşan bir ‘tuğ takımı’da bulunur.

Bu takım, yurt içi ve yurt dışında katıldığı festival ve gösterilerde tarihi esintileri günümüze taşımaya devam ediyor.
Mehterin başındaki birlik komutanı emir-i alem, arkasındaki zırhlı muhafızlarla birlikte devleti temsilen al sancak, bağımsızlığı temsilen ak sancak, İslamiyeti temsilen yeşil sancak yer alır.

Yürüyüş, daima sağ ayakla başlar

Üç adımda durup, sağ ve sola dönerek halk selamlanır. Mehter konser düzeni alacağından düz yürüyüşe sol ayakla geçilir ve mehter hilal düzenine gelene kadar bir peşrev (saz eseri) seslendirilir.

Hilalin ortasında yer alan kös, Türk bayrağı’ndaki yıldızı temsil eder. Diğer müzisyenlerin oluşturduğu hilalse Türk bayrağındaki hilali temsil eder.

Mehterbaşı, yönetimde konser bitirildikten sonra ‘Gülbank’ adı verilen mehter duası yapılır ve konser alanı Peşrev çalınarak terk edilir.

Osmanlı’da çalınan davullar birçok anlama geliyordu

Davulun özelliklerinden birisi de çalındığı zamana göre adlandırılmasıdır.
Bir kale fethedildiği zaman çalınan davula ‘tabl-ı beşaret’ ya da ‘müjde davulu’ deniliyordu.

Savaşta geceyle birlikte askerin dağılmasını ve birbirinden ayrı düşmesini önlemek için çalınan davula “tabl-ı asayiş” ya da “dinlenme davulu”, savaşın başladığı an çalınan davula ise “tabl-ı cenk” veya “tabl-ı saf” adları verilmişti.

Nefesli müzik aletleri içerisinde:

Zurna:

Vurmalı müzik aletleri içerisinde:

Kös:

Bakır büyük bir kase üzerine gerilmiş deriden oluşan iki tahta tokmak ile çalınan müzik aletidir.

Farklı büyüklüklerde yapılan kösler; at, deve, fil kösü olarak adlandırılır. Savaşların en önemli müzik aletleridir.

(Kaynaklarda Osmanlı ordusunun Mohaç Seferi’ne 500 çift kösle katıldığı geçmektedir.)

Bu aleti çalan kişiye ise ‘Köszen’ denir.

Nakkare:

Üzerine deri gerilmiş iki bakır kaseden oluşur. Önceleri yerde bağdaş kurularak çalınan nakkare, yürüyüş halinde bele bağlanmış. Günümüzdeyse, göğse dayalı olarak çalınıyor. Ezgiye canlılık katar. Çalan kişilere de ‘nakkarezen’ denir.