IRAK - İSPANYA
Referandumun kıskacında
Bir yanda Ortadoğu'nun en hareketli noktalarından biri Irak, diğer yanda Avrupa Birliği'nin refah içindeki ülkesi İspanya.
Her ikisi de şu günlerde aynı sorunla yüzleşiyor.
Her iki ülkede de siyasi atmosfer, bölgesel ve merkez yönetimler arasındaki “bağımsızlık” tartışmalarıyla iyiden iyiye gerilmiş durumda.
Barcelona’nın nabzı
1 Ekim’deki bağımsızlık referandumundan sonra Barcelona’nın nabzı hiç düşmedi. “Bu kadar yeter haydi Madrid ile barışalım” diyenler de var, “sonuna kadar bağımsızlık” ısrarını sürdürenler de…
İspanya nüfusunun yüzde 16’sı Katalan bölgesinde yaşıyor. Yabancı yatırımın neredeyse yüzde21’i Katalan bölgesine yapılıyor. Ülke ihracatının yüzde 25’ten fazlarını bu bölge yapıyor. İspanya turizmi söz konusu olunca akla ilk gelen yer Katalanların başkenti Barcelona. Uzmanlar yaşananların temelinde, yükselen özgüven ve Avrupa’da güç kazanan milliyetçi akımların yattığını söylüyor. “Bu gerilim ne zaman biter?” sorusunun yanıtın verebilense henüz yok.
Prof. Dr. Jordi Matas Barcelona Üniversitesi'nde siyasal bilimler üzerine çalışıyor. Bölgesine dair gelişmeleri yakından takip ediyor. Profesör Matas'a göre sorunun kaynağı iletişim eksikliği ve Madrid-Barcelona hattındaki gerginlik daha fazla şiddet içermeyecek.
Gelinen noktada Madrid temkinli. Özellikle dünya kamuoyuna karşı sağduyulu bir imaj çiziyorlar. İspanya Dışişleri Bakanı Alfonso Dastis, Katalan lider Carles Pucidemo’yu hedef tahtasına oturtuyor ama Katalan halkına ılımlı mesajlar vermeyi de ihmal etmiyor.
Tartışmalı referandumda Katalanların %90'ından fazlası bağımsızlığa destek verdi. Ancak referanduma katılım oranı %43'te kaldı. Sokaktaki tablo parlamentonun da aynası. Katalan vekillerin bir çoğu Madrid'le kavganın hata olduğu görüşünde.
Tüm bu sürecin devamında Anayasa Mahkemesi, Katalonya'nın bağımsızlık ilanını iptal etti. Görevden alınan Katalan liderler hakkında isyan ve kamu fonlarını kötüye kullanma suçlarından soruşturma başlatıldı. Azledilen Katalan lider Carles Puigdemont Brüksel'de ortaya çıktı, diyalog çağrısında bulundu, bağımsızlık ilanını dondurabileceklerinin işaretini verdi.
Ancak İspanya Ulusal Mahkemesi, Puigdemont ve 4 bakanı hakkında Avrupa çapında tutuklama kararı çıkarttı. Bu karar sonrası Belçika'da polise teslim olan Puigdemont ve bakanları soruşturma hakimi karşısına çıkarıldı. Hakim Belçika'yşı terk etmemek, sabit adres göstermek ve çağırıldığında hazır bulunmaz koşulları ile şartlı tahliye kararı verdi.
KAYBETTİREN REFERANDUM
Ve yaklaşık 6 bin kilometre ötesi.
Irak.
Katalonya ile Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi’nin hikayesi, farklı şartlar altında gelişmiş olsa da sonu itibariyle büyük benzerliklere sahip.
Kuzey Irak’ta da bir bağımsızlık rüzgarı estirildi, ancak bu rüzgar çok kısa sürede tersine döndü.
Bölgesel yönetim Irak'ta DEAŞ'ın etkisini artırmasını fırsat bildi.
Kerkük’ün yanı sıra tartışmalı bölgelerde yönetimi ele geçirdi. Hatta Kerkük girişine dev bir peşmerge heykeli bile dikildi.
2012-2017 yılları arasında Irak’ın kuzeyinde 45’ten fazla petrol kuyusunu işgal eden Mesud Barzani, Habur Sınır Kapısı, Korek Telekom, doğalgaz-petrol gelirlerine de el koydu.
Barzani yönetimi yaratılan bu fiili durumu, DEAŞ’ın gücünü kaybetmesinin ardından hızla yasallaştırmak için bir bağımsızlık referandumu düzenleyerek yasallaştırma kararı aldı. Barzani’ye göre koşullar oluşmuş, zamanlama doğruydu. Ancak Bağdat yönetiminin sert tepkisiyle karşılaştı. Tüm dünya da referanduma karşıydı.
Barzani geri adım atmadı, Arap ve Türkmenlerin boykotuna rağmen silahların gölgesinde referanduma gidildi.
25 Eylül'de yapılan referandum, tansiyonu yükseltti.
Irak'ın toprak bütünlüğünü tehdit eden girişimi hiç bir ülke tanımadı.
Bağdat, IKBY'ye hava yolu ile ulaşımı engelledi. Ardından askeri gücünü devreye sokup tartışmalı bölgelerin çoğundan peşmergeyi tek tek çıkardı.
Türkiye hava sahasını, İran da hem hava sahasını hem de sınır kapılarını kapattı.
Süreç, Barzani'nin görevi bırakmasına kadar uzandı.
Bağdat yönetimi tartışmalı bütün bölgelerden peşmergeyi çıkartmaya, bölgesel yönetimi 2003 sınırlarına döndürmeye kararlı. Ancak bunun bir başlangıç olduğu da yapılan açıklamaların odağı.
Zira Başbakan Haydar el İbadi, IKBY'nin özerkliğinin son bulacağını söyledi.
Referandumlar öncesi yerel yönetimlerin hedefleri şimdilik her iki ülkede de hüsranla neticelendi.
Hem İspanya'da hem de Irak'ta gerginlik devam ediyor. Atılan adımlar ise bağımsızlık söylemlerinin yükseldiği tüm ülkelerce yakından takip ediliyor.